Doğu Afrika’da Lanetli Ağaç
Genellikle çevre ve ağaçlardan bahsedilirken, aklımıza hemen insanoğlunun çevreye verdiği zarar gelir. Fakat ağaçların veya yapraklarının insanoğluna verdiği zararları hiç düşündünüz mü? Tıpkı kokain ve eroin veya tütünün de yapraktan yapıldığı gibi.
Sizlere Doğu Afrikalıların kâbusu haline gelen bir ağacı tanıtmak istiyorum.
Khat: Etiyopya, Kenya ve Yemen’de yetişen bir ağacın yaprağıdır. Yapılan araştırmalara göre 1950’li ve 1960’lı yıllarda keşfedilen ve 1980’li yıllardan itibaren çok yaygınlaşan bu ağacın yaprakları Doğu Afrika ülkelerinin çok önemli ticaret kaynağı haline gelmiştir bugünlerde. Özellikle Etiyopya ve Kenya’nın ihracatında büyük rol oynamaktadır. 2000 senesinden önce khat Etiyopya’nın ihracatında 3. sıradayken, bu tarihten itibaren 2. sırada yer almıştır çok kısa sürede verim verdiği için çiftçilerin ilk tercihi haline gelmiştir. 2010 yılında Etiyopya’nın ormancılık bakanlığınca yapılan araştırmaya göre: çiftçiler kahve yerine khati ekmeye başladılar. Buna sebep olan ise khatin çok kısa surede yetişmesi ve piyasaya sürülmesidir. Bunun ziyadesinde khatin her zaman müşterisi bulunmasıdır. Dolayısıyla önümüzdeki 10 sene içerisinde khatin Etiyopya’nın ihracatında ilk sıraya oturması beklenmektedir. Keza Kenya’da da khat çay ve kahveden sonra ihracat listesinde 3. sırada yer almaktadır. Kenya ve Etiyopya komşu ülkelere ve hatta Avrupa’ya ve Asya’ya ihraç ediyorlar. Söz konusu iki ülkenin yanı sıra khat Yemen’de de çok yaygındır.
Khat, kafein ve kahve gibi uyarıcı özelliği vardır ve kullanıcıları uzun sure canlı tutar. Bunun yanı sıra bağımlılık yaratıyor kullanıcılarında. Dolayısıyla Khati kullanmaya başlayan kişi hemen her gün öğle yemeğinden sonra kullanmak ister. Doğu Afrika’nın iklimi sıcak olduğundan genelde insanlar öğleden sonra çalışmaz. Dolayısıyla Doğu Afrika’da insanların günlük hayatlarında ve sosyal hayatlarında büyük yer almaktadır. Örneğin: Cibuti ve Somali’de khatın gelmediği gün hayat tamamen duracaktır. Son derece donanımlı lojistik firmalar tarafından dağıtımı yapılıyor. Bu lojistik firmalar ne olursa olsun her gün saat 12’den önce Somali ve Cibuti’de khatin piyasaya sunulmasını sağlamalıdırlar. 1977 yılından itibaren yasal yollarla Cibuti’ye getiriliyor. Eskilerde tren yoluyla getiriliyordu fakat tren geç vakitlerde Cibuti’ye vardığı için daha sonra uçakla getirilmeye başlandı, fakat uçak şirketiyle khatı ithal eden firma arasında yaşanan anlaşmazlık sonucunda karayoluyla getirilmeye başlandı ve khat Cibuti sınırına gelince çok ilginçtir polis aracın eskortuyla son derece süratli giden araçlarla başkent Cibuti’ye getiriliyor. Cibuti’de hemen hemen nüfusun %65’i bu ağacın yapraklarını çiğner.
Khatın fiyatları kalitesine göre değişir, fiyatı da 5$ – 50$ arası değişiyor.
Keza Etiyopya, Kenya ve Somali’de de nüfusun büyük oranı kullanıyor.
Peki, khatın olumsuz etkileri nedir?
a. Sosyal etkisi: Cibuti’de öğlen olunca insanlar khatin satıldığı saati büyük sabırsızlıkla bekler. Cibuti’de Khat saat 13’te satışa çıkartılıyor. Zaten devlet de mesai saatleri buna göre ayarlamıştır. Yani Cibuti’de kamu sektörü sabah 7-13’e kadar çalışmaktadır. Öğleden sonra kıyamet kopsa da devlet büroları hiç açılmaz. Çünkü öğlen yemeğinden sonra millet oturup khat yapraklarını çiğner. İlginç olan ise bu yaprağı çiğneyen insanlar tek başına oturmamalarıdır. Grup halinde olup her yeni gün bir arkadaşın evinde otururlar.
Khat kullanıcıları Khati bulduklarında sanki başka ihtiyaçları yokmuşçasına geceye kadar oturup onu çiğnerler. Ailevi sorunların beraberinde bulunduran bu yaprak: Cibuti’deki boşanma sebeplerin başında geliyor. Çünkü bazen kişilerin aldığı maaşların tamamı khat borcuna gidiyor.
b. Ekonomik: Khat Doğu Afrika halkının harcamalarını büyük ölçüde etkilemektedir. Yukarıda söz edildiği gibi khatin fiyatı 5$-50$ dolara değişiyor. Hemen hemen herkesin kullandığı için ailelerin aylık giderleri büyük bölümünü oluşturmaktadır. Fakir zengin demeden hemen tüm kitle tarafından kullanılıyor.
c. Sağlık: uzmanların araştırmalarına göre Khat sağlık sorunlarına yol acıyor. Mide ağrıları, kabızlık, ülser vs.
d. Siyasal: Doğu Afrika devletleri insanları siyasetten soğutmak için ve ya ‘’apolitik’’ bir nesil yaratmak için khati çok tevsik eder. Çünkü khati kullananlar vakitlerini khattan baksa yerde hiç de harcamak istemezler. Khatin gelmediği günler, yollar sokaklar hep olaylı olur. Çok ilginç olan ise gıda ve Petroldeki enflasyon % 200 olmuşken, khatin fiyatında 1997 yılından beri hiç bir artış görülmemiştir.
Saygılarımla..
çok güzel bir yazı; yeni nesil gençleri aydınlatmak gerekir bu konuda.