Bâb-ı Âlem Tez Sunumları Başladı
Eğitim Birimimiz tarafından icra edilecek ve 2017-2018 akademik dönemin yeni faaliyetlerinden olan “Bâb-ı Âlem Tez Sunumları” programının ilki 7 Ekim Cumartesi günü Saat 17:00’de Senegalli Muhammed Gueye tarafından yapılan sunumla gerçekleştirildi.
Doktora öğrencimiz Muhammed Gueye “13. ve 16. Yüzyıllar Arasında Batı Afrika’da İslamiyet’in Yayılışı” adlı tezini bize sunup konuyla ilgili ontolojik ve tarihi açıdan önemli ve kayda değer bilgileri bizimle paylaştı. Sunulan teze göre 13. Yüzyılda söz konusu Batı Afrika bölgesi kavramı rayiç bir kavram olmayıp yerine bizim eski kaynaklarda sıkça göze çarpan “Bilad-ı Sudan” kavramı kullanılmakta idi. Dolayasıyla Batı Afrika kavramı daha yeni bir kavramdır.
Bilad-ı Sudan’a İslam’ın gelişiyle ilgili farklı rivayetler olsa da İslam’ın ilk dönemlerinde gelişi kesindir. Fakat İslam’ın bölgeye gelişi İslam’ın tam anlamıyla yayılması anlamına gelmemektedir. Teze göre ilk zamanlarda Müslümanlar daha çok cizyeyi toplamak için gelmişlerdir. İslam’ın Batı Afrika’da yayılması 13. yüzyıla denk gelir. Söz konusu bu dönem farklı yönleriyle önem arz etmektedir. Her şeyden önce bu İslamiyet’in zirvede olduğu bir döneme denk gelmektedir.
Tezde genel olarak üç çeşit kaynak kullanılmıştır. Birincisi İslamiyet’in yeterince neşvünema etmiş olan bölgelerde yazılmış Arapça kaynakları. İkincisi konu üzerine yazılmış ve bu dönemi ile almış olan Batı kaynakları ve üçüncüsü bölgedekiler tarafından yazılmış olan yerel kaynaklardır.
Muhammed bize söz konusu bu dönemin öncesini de anlatıp ekonomik sosyal ve siyasal durumunu değerlendirdi. Bölgenin tarihi olayları ne şekilde İslam’ın gelişine yol hazırladığını vurguladı. Teze göre; Batı Afrika’ya İslam’ın gelişi ve yayılışında özellikle İslam hukukunu bilen ve bu konulara hakim olan Müslüman tüccarların rolü çok ama çok büyük olmuştur. Bölgenin dışından gelen tüccarlar bölgedeki hakim kişilikler ve gruplarla antlaşmalar yaparak etkisini ikiye katlayacaktı. Bölgenin insanları Müslüman tüccarların adaletli ve dürüst davranışlarından da etkilenerek İslam’ı kabul etmekteydiler.
Söz konusu o dönemin ekonomik durumuyla ilgili de farklı fikriler mevcuttur. Batı kaynaklarda tarıma dayalı bir toplum ve ekonomiden bahsedilirken daha farklı bir takım kaynaklarda dışardan gelen farklı mallara karşı takas uygulanmaktaydı deniliyor. Örneğin dönemin kıymetli bir maddesi olarak tuz altınla takas edilmekte idi.
Bölgenin dini durumuna gelince daha önce de denildiği gibi Müslüman tüccarların önemi büyük olmuştur. Bölgeye gelen tüccarların en önemli ve etkin özelliği İslam hukukuna hakim olmalarıydı. Bu Müslüman tüccarlar krallarla irtibata geçip antlaşmalar yapmaktaydılar. Batı Afrika’da ilk önce toplumu oluşturan halk İslam’ı kabul eder daha sonra üstte bulunan bir yapı olarak devlet de İslam dinini kabul eder böylece Müslüman bir devlet ortaya çıkardı.
Diğer bir yandan Müslümanlar Hac’a gidip hac vazifesine çok önem vermekte idiler. Bunun İslam yayılışında çok önemli sonuçları olacaktı. Bölge halkının özellikle İslam topraklarına ziyareti sırasında orada farklı Müslüman kesimleriyle tanışması ve bu vesile ile bölgeye gerek dini gerek daha farklı boyutlarıyla katkısı oluyordu. Örnek verecek olursak Batı Afrika’ya, Endülüs mimarisinin geçmesi bu ziyaretlerin bir neticesidir. Bunun yanında İslam’ın yayılışında diğer önemli aktörler arasında cihat gelmektedir.
Bölge halkının Arapçayı bilmemeleri ve bir takım güçlü fakat Müslüman olmayan Pagan gruplarının mevcudiyeti İslam’ın yayılışında büyük engellerden sayılmaktadır. İslam’ın yayılışında medreselerin etkisi de olmuştur fakat bu etki daha çok 14. yüzyıldan sonrası için söz konusudur. Son olarak Batı Afrika’nın Maliki mezhebine mensup olmasında Abdullah Ebni Yasir’in rolü dikkate değer bir husustur.
