Ana Konularıyla Kur’an-ı Kerîm | Senan Azimov
Kur’an-ı Kerîmden bahs ederken onu ilahi mûcizat, belâğat, önceki kavimlerin yaşadığı devirlerin özellikleri, peygamberler târihi ve bu gibi bir çok konuları ele alan ilahi mesaj olarak değerlendirmeliyiz. Mutakaddimun âlimlerimizden modern bilginlerekadar Kur’an’ı anlamada, âyetlerden hükümlerin çıkarılmasında, onda ilâvelerde bulunmasında, bâzen aşırı giderek âyetlere çıkmayan anlamlar yükleme de, Kur’an-ı Kerîmde her şeyin bulunması iddiası ile onu bir ilim kitabı olarak kabul edilmesine kadar gedilmiştir. Tabii ki Allahın ondan hakkı ile korkanlar için açık bir hidâyet olarak nitelenen[1],onun Cebrâil tarafından gönderildiğini[2], Kur’an’ı endirmekle kıssaların en güzelini vayh ettiğini[3], insanların anlayacığı ve örnek alması için misallarin defalarla açıklanması[4], doğru yolu bularak bunda sebât etmeyi ifade için Kur’an’ın okunmasını ifade ederek[5] kitabı göndermesinde olan asıl gâyeni açıklamıştır.
Âlimler Kur’an-ı Kerîm kelimesi üzerine farklı görüşler ireli sürmüşler. İ.Şâfi “Kur’an kelimesi hiç bir şeyden türemeden, bizzat Allah Teâlanın Muhammed (s.a.v.)’e indirdiği özel kelimedir. Ferrâ kelimenin “القرائن” kelimesinden türediğini söyleyerek bunun âyetlerin birbirine benzemesi, onların sanki birbiri için karine olması gibi ifade eder. Zuccâciye göre Kur’an kelimesi “القُرء” kelimesinden cem anlamında kullanılmıştır. [6] İstilâhi (kavramsal) anlamda ise “Son Peyğamber Hz.Muhammede (s.a.v.) vahiy yoluyla indirilmiş, mushaflarda nakledilmiş ve tilâvetiyle ibâdet edilen mûciz bir ilâhi kelamdır. Başka bir ifadeyle Allah tarafından bütün insanlara iletilmek, duyurulup tebliğ edilmek üzere kendisinden hiçbir şüphenin veya beşer müdâhelesinin olmadığı ve Cebrâil (a.s.) kanalıyla Muhammed (s.a.s.)-e vahiy yoluyla indirilmiş kitaptır.[7]
Kur’an tamamen insanı hedef alan bir kitaptır. Allah ve kul arasında olan bir mesaj gibi insanın ilahi vasıflarla barınması, onun Allahın emrlerine boyun eğerek irşad olması için insanlara yol gösterici olarak nitelenmiştir.[8] Buna rağmen Allah kelimesi Kur’an’da 2500-den fazla kullanılmıştır. (bu sayıya Rabb, Rahmân ve Rahîm gibi sıfat olup isim yerine de kullanılan kelimeler dahil değildir.) Fakat yine de Kur’an Allah ve zâtı hakkında bir eser değildir. Allahın varlığı Kur’an için sadece amelidir, O, yaratıcıdır,insan ve kâinatın varlığını devam ettirendir ve özellikler insana hidâyeti verendir. İnsanı gerek şahıs olarak gerekse toplumu ile beraber hesaba çekecek olan odur ve rahmetle yoğrulmuş adâleti insanlara dağıtan da yine odur.[9]
Kur’an-ı Kerîmin ana konularına gelince bunlar Allah inancı tevhid üzerinde yoğunlaşma, onun insan zihniyyetinde yokluktan varlığa çıkarılması[10], onu şirkten çekindirilmesi,tek ilah olduğunun ifade olunması[11], insanın tolumda yeri[12], tabiâtın yaratılışı ile ilgili olarak insanları, özellikle düşünen, ilimde yoğunlaşanları acziyyete düşürecek, bâzılarını Kur’an’ın ilim kitabı olduğunu dedirtecek âyeler[13], Allah ve insanlar arasında aracı olan peyğamberlik ve vahiy[14], dünyada yaşanan hayâtın bir devamı ve âkibeti olarak âhiret inancı[15], kötülüğü ifade eden şeytan ve dünyada tüm pisliklerin ifâdesi[16],islam toplumunun doğuşu bu toplumun bütperest araplar, yahudi ve hristiyan toplumlarından[17] farklı olarak bir önem taşıması, ehli kitap ve dinlerin farklılığı[18] gibi ve ya buna benzer bir çok konular işlenmiştir. İ.Gazaliye göre bu temel konular 3 konu üzerinde temerküz eder: “Tevhid”(Mârifetullah), Sırâtı Müstakîm (Hidâyet, İbâdet) ve Âhireti tanımaktır. Fâhruddin er-Râziye göre Kur’an-ıKerîmdeki bütün konular Tevhid, Nübuvvet ve Meâdı takrir etmektedir.[19]
Konular üzerinde takip edilen prinsipler de nerdeyse ifade olunan konularla iç-içedir. Şöyle ki bu prinsipleri Tevhid prensipinin üzerinden takip olunması,Peyğamberlik müessisesinin insanlık tarihinde önemi, İlahi Dinlerin Özde Birliği asıl fıtrat dininin insanlar tarafından değiştirilmesi ve isim, öz olarak farklı nitelendirilmesi, İlim ve Araştırma Kur’an-ı Kerîmde özet olarak bahs edilen yaratılış, varlık delilleri üzerinde düşünme ve insanın kendisini ve yaradanını bilmesi, Aile ve Toplum arasındakı ilişkilerin ifâdesi, toplumların idâresi için konulan hukûk nizamlamaları, dinin, şahsiyyetin ve haysiyyetin korunması için savaş ve cihad gibi prinsipler de gereklilik arz eder.[20]
Senan Azimov | Marmara Üniversitesi – Yüksek Lisans
